Семейдегі жарты асырлы жарылыс зардабы 116 Чернобыль апатына те
0 573
Кеше Мемлекет басшысы Нрслтан Назарбаев Ядролы энергияны ауіпсіз жне инновациялы масатта пайдалану мселелері жніндегі Киев саммитіні пленарлы отырысында сз сйледі.
Биыл 26 суірде Чернобыль атом электр стансысында лемдегі е ірі ядролы техногендік апат орын аланына 25 жыл толатынына тоталып ткен Президент Н.Назарбаев: «Асырып айтанды емес, Чернобыль апаты бкіл лемді атомды бейбіт масатта пайдаланудаы ауіпсіздік мселесімен шындап айналысуа мжбр еткен рекетті бастауына айналды. Чернобыль апатын жоюа жз мыдаан адам атысты, оларды арасында 32 мынан астам азастанды жмыс істеді. Оларды кбі денсаулытарынан айырылды, біразы мірімен оштасты. Чернобыль асіреті ядролы радиация серіні жаымсыз салдарларын естіп-білген азастандытар арасында лі кнге дейін ауыр абылданады. азастан жерінде лемдегі е лкен Семей ядролы сына полигоны рекет еткен. Жарты асыра жуы уаыт бойы онда 456 ядролы жарылыс жасалды, бл 116 Чернобыль апатыны зардабына те. лемдік оамдасты осы орынышты трагедияа лі кнге дейін баасын берген жо. Бл сынатарды салдарлары лі де за уаыт сезілетін болады», – деп, азастан Президенті ретінде ол ойан алашы Жарлытарды бірі Семей ядролы полигонын жабу туралы жат боланын айтып тті. Президент мдделі барлы халыаралы йымдар мен мемлекеттерді 2011 жылды азан айында азастанда Семей полигоныны жабыланына 20 жыл толуына орай тетін «Ядролы арусыз лем форумы» атты халыаралы форума шаырды.
Елбасы атап ткендей, АЭС пен баса да азаматты атомды нысандарды ауіпсіздігі жаанды ядролы ауіпсіздікті маызды рамдасы ретінде мойындалуы керек. Атом энергиясы нысандары ауіпсіздігіні бірыай, ата жне халыаралы дегейде мойындалан стандарттары мен белгілерін жасап шыару керек, олар ата трде саталмаан жадайда лемдегі бірде-бір АЭС пайдалануа берілмеуі тиіс. «Бгін таы да, бдан 25 жыл брыны трізді лем алдында атом энергиясыны ауіпсіздігі мселесі ткір тр. Жапонды «Фукусима» АЭС-індегі ттенше жадай мны айылы мысалы болып табылады. Ол атом энергетикасын дамыту саласында жаанды туекелдерді басаруды жалпыпланеталы механизмдері тапшы екенін айын крсетті. Сір, АЭС рылысыны алдаы жоспарында принципті трде жаа кзарастар ажет шыар. Бл сіресе осы салада бл уаыта дейін тжірибесі болмаан, атом энергиясын дамыту ниетіндегі елдер ескеру шін керек. стіміздегі асырды ортасында лемні 50-ге жуы елі атом стансыларын орналастыруды ойластыруда. Кез келген АЭС-тегі ядролы апатты жаымсыз салдарлары міндетті трде трансшекаралы лшемдерге ие болады. Осыан байланысты АЭС-ті жне зге азаматты атомды нысандарды ауіпсіздігі жаанды ядролы ауіпсіздікті маызды раушысыны бірі ретінде танылуы керек», – деді Елбасы.
АЭС пайдаланушы мемлекеттер мен компанияларды толы клемде з халын жне халыаралы оамдастыты кез келген, тіпті здеріні ядролы объектілеріндегі е елеусіз оиа туралы тез арада хабардар етуге міндеттеу ажет. Осы зады талапты бзан жадайда ата санкция арастыру керек. Атом энергетикасын дамытушы елді кіметі зге мемлекеттерді экономикалы мдделеріне жне жаанды экологияа нсан келтіргені шін толы жауапкершілікті алуа дайын болулары керек. азастан Чернобыль АЭС-іне арналан халыаралы жобаны аятау шін аржы блетін болады.
Киев саммиті аясында Мемлекет басшысы Нрслтан Назарбаев Еуропалы комиссияны президенті Жозе Мануэль Баррозумен, Б-ны Бас хатшысы Пан Ги Мунмен, Украина Президенті Виктор Януковичпен кездесті.
Кеше Президент Н.Назарбаев Эстонияа ресми сапары барысында Эстония Президенті Томас Ильвеспен, Эстония премьер-министрі Андрус Ансиппен жне парламент спикері Эне Эргмамен кездесіп, кіметаралы, мекемеаралы жне коммерциялы компаниялар дегейінде екіжаты жаттара ол ойылды.
Кадриорг сарайында Эстония Республикасына мемлекеттік сапармен келген азастан Президенті Нрслтан Назарбаевты арсы алуды ресми рсімі тті. Президенттер Н.Назарбаев пен Т.Ильвес бірге суретке тсіп, сыйлытар алмасты. Н.Назарбаев рметті онатар кітабына з олтабасын алдырды.
«Саяси трыда бізді зара арым-атынасымыз арынды дегейде. Еліміз ЕЫ-а траалы еткен кезеде олдау білдіргені шін біз Эстонияа алыс айтамыз», – деді Президент. Елбасы екі ел арасындаы сауда-экономикалы ынтыматастыты жандандыру керектігін айта келіп, бгін ол ойылан келісімдер алдаы уаытта азастан мен Эстония арасындаы арым-атынасты ныаюына жне оны олдауа кмектеседі деген сенімін білдірді. Сондай-а Елбасы Н.Назарбаев Эстония ксіпкерлерін азастандаы инвестициялы жобаларды жзеге асырылуына атысуа шаырды. «Біз Еуроодапен кбірек сауда жасауа деген талпынысымызды олдааны шін Эстонияа алыс айтамыз жне осы негізде азір небрі 74 миллион долларды рап тран сауда-экономикалы байланыстарымызды ктеруіміз керек. Бл – те тмен крсеткіш, ал зара инвестиция бгінгі тада жо», – деді Н.Назарбаев. Оны атап туінше, азастан ртрлі жктерді, соны ішінде энергия тасымалдаушыларды тиеу шін эстон порттарын пайдалануа мдделілік танытып отыр.
Сонымен бірге азастан мен Эстония Президенттері студент алмасу туралы уадаласты. Бл туралы азастан Президенті Нрслтан Назарбаев Эстония Президенті Томас Ильвеспен болан кездесуден кейін Кадриорг сарайында ткен баспасз мслихаты барысында млім етті. «Біз жоары технологиялар саласында, сіресе Эстониядаы «электронды кіметті» дамуы, ай-ти технология мен студенттер алмасу жніндегі оыту бадарламасы саласында тжірибе алмасуа мдделілік білдіреміз», – деді Н.Назарбаев. Енді кіметаралы комиссия аталмыш уадаластыа сйкес осы баытта жмыс істейтін болады. Сондай-а азастан мен Эстония арасында инвестицияларды зара олдау мен орау туралы келісімге ол ойылды. Бл келісім азастан Республикасы мен Эстония Республикасы арасындаы зара тиімді сауда-экономикалы жне ылыми-техникалы ынтыматастыты дамытуа ыпал ететін зара тиімді капитал юды жзеге асыру шін олайлы жадай жасау масатында жасалып отыр.
9.04.2011 / 20:17
Чернобыль апаты бкіл лемді атомды бейбіт масатта пайдаланудаы ауіпсіздік мселесімен шындап айналысуа мжбр еткен рекетті бастауына айналды - Н. Назарбаев
КиевАСТАНА. 19 суір. азАпарат. Мемлекет басшысы Нрслтан Назарбаев Ядролы энергияны ауіпсіз жне инновациялы масатта пайдалану мселелері жніндегі Киев саммитіні пленарлы отырысында сз сйледі, деп хабарлайды Елбасыны баспасз ызметі. азАпарат Р Президенті Нрслтан Назарбаевты пленарлы отырыста сйлеген сзіні мтінін таратады.
- рметті саммитке атысушылар! Ханымдар мен мырзалар!
Е алдымен, форумды йымдастырушылара, сондай-а форума шаыраны шін жеке Украина Президенті Виктор Федорович Януковичке ризашылыымды білдіргім келеді.
здерііз де білесіздер, 26 суірде Чернобыль атом электр стансысында лемдегі е ірі ядролы техногендік апат орын аланына 25 жыл толады. Асырып айтанды емес, Чернобыль апаты бкіл лемді атомды бейбіт масатта пайдаланудаы ауіпсіздік мселесімен шындап айналысуа мжбр еткен рекетті бастауына айналды. Чернобыль апатын жоюа жз мыдаан адам атысты, оларды арасында 32 мынан астам азастандытар жмыс істеді. Оларды кпшілігі денсаулытарынан айрылды жне мірін иды. Чернобыль асіреті ядролы радиацияны серіні жаымсыз салдарларын естіп-білген азастандытар арасында лі кнге дейін ауыр абылданады. азастан жерінде лемдегі е лкен Семей ядролы сына полигоны рекет еткен. Жарты асыра жуы уаыт бойы онда 456 ядролы жарылыс жасалды, оны рекет ету жиынтыы 116 Чернобыльа те саналады. лемдік оамдасты осы орынышты трагедияа лі кнге дейін баасын берген жо. Бл сынатарды салдарлары лі де за уаыт сезілетін болады. Мен азастан Президенті ретінде ол ойан алашы Жарлытарымны бірі Семей ядролы полигонын жабу туралы жат болды. ткен жылы Б-ны Бас хатшысы Пан Ги Мун мырза йымны басшыларыны алашысы болып брыны Семей полигонында болып, азастанны жаанды ядролы арусыздану ісіне осан лесіне жоары баасын берді, лемні зге елдерін бізді елімізден лгі алуа шаырды. Биылы жылы Семей полигоныны жабыланына 20 жыл толады. Тек Семей полигоны жабыланнан кейін ана лемдегі баса полигондарды да ні шті. азан айында азастанда осы маызды оиаа арналан Халыаралы «Ядролы арусыз лем шін форумы» теді. Мен осындай бастамамен ткен жылы Вашингтон саммитінде сз сйлеген едім. Бгінгі жадайды пайдаланып, мдделілік танытушы барлы халыаралы йымдар мен мемлекеттерді форума атысуа шаырамын.
рметті ханымдар мен мырзалар!
Бгін таы да, бдан 25 жыл брыны трізді, лем алдында атом энергиясыны ауіпсіздігі мселесі ткір тр. Жапонды «Фукусима» АЭС-даы ттенше жадай мны айылы мысалы болып табылады. Ол атом энергетикасын дамыту саласында жаанды туекелдерді басаруды жалпыпланеталы механизмдері тапшы екенін айын крсетті. Сір, АЭС рылысыны алдаы жоспарында принципті трде жаа кзарастар ажет шыар. Бл сіресе осы салада бл уаыта дейін тжірибесі болмаан, атом энергиясын дамыту ниетіндегі елдер ескеру шін керек. стіміздегі асырды ортасында лемні 50-ге жуы елі атом стансыларын орналастыруды ойластыруда. Кез келген АЭС-даы ядролы апатты жаымсыз салдарлары міндетті трде трансшекаралы лшемдерге ие болады. Осыан байланысты АЭС-ны жне зге азаматты атомды нысандарды ауіпсіздігі жаанды ядролы ауіпсіздікті маызды раушысыны бірі ретінде танылуы керек. Атом энергетикасы нысандарыны бірыай, ата шектегі жне халыаралы танылан стандарттары мен ауіпсіздік лшемдерін зірлеу ттенше маызды. Онсыз лемде бірде-бір АЭС-сын пайдалануа жол берілмеуі тиіс. МАГАТЭ аясында жне туелсіз сарапшыларды тарта отырып, АЭС басару жне орау жйесіні міндетті траты стресс-тестін жасау пайдалы болан болар еді. АЭС пайдаланушы мемлекеттер мен компанияларды толы клемде з халын жне халыаралы оамдастыты кез келген, тіпті здеріні ядролы объектілеріндегі е елеусіз оиа туралы тез арада хабардар етуге міндеттеу ажет. Осы зады талапты бзан жадайда ата санкция арастыру керек. Атом энергетикасын дамытушы елді кіметі зге мемлекеттерді экономикалы мдделеріне жне жаанды экологияа нсан келтіргені шін толы жауапкершілікті алуа дайын болулары керек. Біз зімізді немерелеріміз бен шберелеріміз азіргі уаытта билік басындаы жне бизнестегілерді ателіктері шін жауап бермейтіндей жасауымыз керек. азастан атом энергетикасын дамытуа жз ойланып, мы толанып барып адам басуда. Бізді еліміз уран кенін ндіру жнінен лемде бірінші орында. Бізде реакторларды пайдалануда, эксперименттік ядролы физика саласында атарылан жмыстарда, едуір іс жзінде де, ылыми-зерттеулер трінде де тжірибе бар. зімізді атом нерксібін дамытуды жаластыра отырып, біз уранды ндіруден бастап ядролы отын зірлеуге дейін айналысатын - ядролы-отын циклді тік-интегралды компаниясын руды жоспарлап отырмыз. Сонымен бір мезгілде радиоактивтік материалдарды засыз айналымына арсы іс-рекет етуші жне атом энергиясын пайдалану кезіндегі ауіпсіздікті амтамасыз етуді тиімді мемлекеттік жйесін рамыз. азастан МАГАТЭ аясында бізді елімізде тмен байытылан уранны халыаралы банкін ру туралы идея контестінде таратпау режимін ныайтуда лесті кеейтуге дайын. Мен азастан аумаында банкті ораластыруа зір екендігімізді таы да уаттаймын. Біз атом энергетикасы бкіл лемдік оамдастыта инновациялы-индустриалды дамуды шектеулі блігіне айналу ммкіндігіне сенеміз. Алайда бл шін ядролы технология ХХІ асырды талаптары мен тиісті рухындаы сапалы жаа дегейге шыуы керек. азастан кіметі Франция мен Украина Президенттеріні млімдемелерін арай келе, Чернобыль АЭС-на арналан халыаралы жобаны аятау шін аржы блу туралы шешім абылдаанын атап ткім келеді. Киев саммитінде атам энергетикасыны ауіпсіздігі мен заманауи даму мселелерін ке жне жан-жаты талылау наты нтижелерге ол жеткізуге кмектесетініне міт артамын.
